In de zomer van 2016 werd ik ontslagen. Ik schreef er hier toen weinig over. Mijn blog is openbaar en ik wou hier liever niets schrijven over dat ontslag als er een kans was dat er betrokkenen meelazen. Ik nam me voor dat ooit wel te doen, al was het maar om wie iets gelijkaardigs meemaakt een hart onder de riem te steken.

Ondertussen zijn we drie jaar verder en kan ik er met enige afstand op terugkijken. Ik heb het ontslag op zich nooit een grote ramp gevonden, al was dat uiteraard geen fijne ervaring. Ik wist dat dat niet de job was voor de rest van mijn leven, ik wist dat het allemaal wel goed zou komen. Waar ik wel problemen mee had is de manier waarop dat ontslag is gelopen. Hoe alles rond mij plots veranderd was zonder dat ik het had zien gebeuren. Als ik er nu op terugkijk dan is dat wat nog steeds een beetje knaagt: de manier waarop ik ben behandeld.

De job en hoe ik er terecht kwam

Even terug naar hoe het begon: onze samenwerking begon met een tijdelijk en deeltijds contract. Dat was voor mij op dat moment een bewuste keuze. Ik wou niet meer voltijds in loondienst werken en was niet per se op zoek naar een vast contract. Het werk viel best mee, het bedrijf op zich ook wel. Mijn meest naaste collega was dolblij dat ik er was (‘Als jij niet mag blijven, neem ik zelf ontslag’, ik wist dat ik dat met een korreltje zout moest nemen, maar kom, het was toch fijn om te horen.) De baas was tevreden.

Mijn eerste evaluatie kon bijna niet beter. Ik kon weinig verkeerd doen. In die sfeer bedacht ik me dat ik nog wel een tijdje wou blijven. Zodra het kon kreeg ik een vast contract aangeboden ter vervanging van mijn interimcontract. Ik kon het werk perfect combineren met het zelfstandige bijberoep dat ik graag wilde. Ik zou de zekerheid hebben van een vaste job en de vrijheid van een zelfstandige, dat leek mij perfect en dus tekende ik enthousiast. Iedereen tevreden, dacht ik toch.

Hoe alles veranderde

Enkele maanden later merkte ik dat er dingen veranderd waren. Mijn meest naaste collega, die ooit nog haar lot aan dat van mij koppelde, reageerde geïrriteerd als ik een vraag stelde. Mijn baas focuste zich op elke fout die ik maakte. Ik kreeg het verwijt dat ik dingen niet wist, dingen die gebeurd waren op momenten dat ik niet eens aan het werk was. Ik realiseerde mij dat ik keihard van mijn voetstuk was gedonderd. Van modelwerknemer naar diegene achter wiens rug er werd geroddeld. (Dat laatste vermoed ik. Ik zag het toen ik er pas werkte met een andere collega gebeuren.)

Ik kreeg mijn jaarlijkse evaluatiegesprek. En viel bijna van mijn stoel. Ik kreeg nog nooit zo’n negatieve beoordeling en bleek plots de zondebok van een aantal dingen die fout liepen op mijn afdeling. Ik deed zo goed als niets meer goed. Als deeltijdse en relatief nieuwe medewerker was ik het perfecte zwarte schaap. Ik had weinig verweer, alhoewel ik wist dat ik en mijn houding ten opzichte van mijn werk niet waren veranderd. Maar hoe je het ook draait of keert: evaluaties zijn subjectief. Er zou een nieuw gesprek volgen drie maanden later.

Het ontslag

Ik deed de drie maanden nadien extra mijn best om mijn taken goed uit te voeren. Maar ik had het gevoel dat mijn baas zocht naar en mij afrekende op elke kleine vergissing die ik maakte. Dat ik mij vaak moest baseren op onduidelijke documenten en ook fouten van mijn baas rechtzette, dat telde duidelijk niet. Ik voelde de bui dus wel hangen. Tijdens dat tweede evaluatiegesprek werd ik ontslagen.

Dat voelde op dat moment als een opluchting, een bevrijding, duidelijkheid over waar ze naartoe wilden. Ik moest wel nog mijn opzegtermijn uitdoen. En kreeg tijdens die periode nog een nieuw takenpakket. Ik dacht dat die opzegperiode wel zou meevallen, dat ik het mij niet meer zou aantrekken, maar de situatie heeft energie gekost.

De redenen

Ik dacht en denk nog steeds dat de redenen die ik toen kreeg voor mijn ontslag drogredenen waren.

Wat er echt tot mijn ontslag heeft geleid, dat weet ik nog altijd niet. Ik hoorde dat er in mijn plaats iemand kwam die voltijds zou werken. Bovendien zei de grote baas tijdens dat slechte evaluatiegesprek iets over hoe het ‘altijd misliep met die halftijdsen‘. (Er was er net eentje zelf weggegaan, een andere kreeg geen verlenging van haar contract, ik was de enige die nog overbleef.) Was dat de echte motivatie van mijn ontslag? Door mij als zondebok te gebruiken wonnen een paar mensen heel wat tijd om de echte problemen op de afdeling niet te moeten aanpakken. Was dat de achterliggende reden? Ik deed wel eens een suggestie om de manier van werken te veranderen. Was ik te kritisch geweest? Mijn collega’s wisten dat ik een zelfstandig bijberoep had. Dachten ze dat ik op termijn daar voluit voor zou kiezen? Ik wist zelf dat ik daar niet eeuwig zou blijven werken. Straalde ik dat op één of andere manier uit? Ik weet het zelf niet.

Ik hoorde achteraf het verhaal van iemand die ongeveer hetzelfde overkwam in een zusterbedrijf van het bedrijf waar ik voor werkte. Ook zij werkte er deeltijds, ook zij kreeg plots haar ontslag, ook zij vond dat ze nooit een eerlijke kans kreeg.

Waar ik het meeste problemen mee had

Ik heb in die periode beseft dat ontslagen worden voor mij niet iets is waar ik bang voor was. Ik vreesde de onzekerheid niet die daarmee samengaat. Ik besef dat ik op dat vlak geluk heb gehad, niet voor iedereen is dat zo.

Waar ik wel mee geworsteld heb is die afschuwelijk slechte evaluatie. Want wat als dat echt was hoe mijn baas en collega’s dachten over mijn werk? Waren er echt mensen die dachten dat ik mijn best niet deed? De people-pleaser die ik ben vond dat vreselijk. Alhoewel ik weet dat er in zo’n situatie meerdere dingen spelen en dat een proces is waar je weinig vat op hebt, had ik toch nog graag één van de personen die bij mijn ontslag betrokken was horen zeggen dat het niets persoonlijks was. Dat er, zoals ik altijd heb vermoed, een dubbele agenda was. Ik zou nog steeds willen horen dat het niet aan mij lag. Dat zal niet snel gebeuren, daar heb ik vrede mee.

Alles is perceptie

Het heeft mij ook doen inzien hoe broos de perceptie van iemands functioneren kan zijn. Dat ontslag heeft op dat moment een effect gehad op mijn zelfvertrouwen. Maar dat effect had vele malen groter kunnen zijn, als ik bijvoorbeeld nog jong en pas afgestudeerd was geweest, als ik die job echt nodig had gehad, echt graag had willen blijven,…

Ik kan mij voorstellen dat er mensen zijn die bij verhalen rond ontslag vinden dat er een betere bescherming van werknemers moet zijn. In mijn persoonlijke geval denk ik dat de bescherming die er is eerder in mijn nadeel heeft gespeeld. Mijn werkgever wou om één of andere reden van mij af en in die omstandigheden wou ik daar ook niet blijven. Ik denk dat mijn eerste slechte evaluatie er kwam omdat mijn leidinggevenden zich wilden indekken tegen een eventueel aanvechten van mijn ontslag. Op dat moment had ik veel liever gehad dat mij eerlijk was verteld dat het bedrijf plannen had waar ik niet in paste zodat ik gewoon verder kon met mijn leven. Ik had het niet zo erg gevonden als er een open, eerlijk gesprek was geweest om onze samenwerking af te sluiten. Nu was er die indruk dat ik slecht functioneerde, iets wat ik vele malen pijnlijker vond.

Afbeelding van Gerd Altmann via Pixabay